HEMŞİN YÖRESİ DIL ÇALIŞMASI

HEMŞİN YÖRESİ DIL ÇALIŞMASI


Çamlıhemşin’in Çayırdüzü köyünden edebiyat öğretmeni ve araştırmacı Osman KUYUMCU Marmara Üniversitesi’nde Hemşin ağzı üzerine kapsamlı bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Tez tamamen Çamlıhemşin, Pazar ve Ardeşen’deki bazı Hemşin köylerinde yapılan derlemeler sonucu elde edilen veriler ışığında oluşturulmuş bilimsel bir çalışmadır.
Çalışma, “Giriş”, “İnceleme”, “Metinler” ve “Dizin” olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Hemşin yöresini, tarihî, coğrafî, mimarî, sosyal, etnik, dinî özellikleri bakımından inceleyen monografik bir bölüm ve çalışmada uygulanan bazı yöntemlerle birlikte Hemşin ağzının genel bir değerlendirmesi yer almaktadır.
Tezin dil malzemesini oluşturan “Metinler” bölümü, toplam 26 kişi ile sohbet tarzında yapılan konuşmalardan deşifre edilerek elde edilmiştir. “İnceleme” bölümünde, Hemşin ağzının, ses bilgisi bulunmaktadır.
“Dizin” bölümü, gramatikal kelime dizini, yer ve kuruluş adları dizini ve kişi ve sülâle adları dizini olmak üzere üç farklı başlık altında sınıflandırılmıştır. “Dizin” bölümünde kelimelerin metinlerde geçen anlamları verilmeye çalışılmıştır. Dizinde seslerin işaret düzeni, bilgisayar ortamına göredir.
Ayrıca, Derleme Sözlüğü’nde bulunmayan veya ses ve anlam bakımından birtakım faklılıklar gösteren kelimelerin de ayrı bir sözlüğü yapılmış, bu sözlük, çalışmanın sonuna eklenmiştir. Bu kısa sözlükte, derlenen metinlerde yer almayan, soruşturma yöntemi ile elde edilen kelimeler de bulunmaktadır. Söz konusu sözlükte, kimi kelimelerin köylere göre değişen varyantlarına da yer verilmiştir.Eser, 886 sayfa olup, 100 gr.lık kağıda fotokopi olarak çoğaltılmıştır.

Renkli sayfalar kuşe kağıttır. Pazar, Çamlıhemşin, Ardeşen’e bağlı ve yörede “Hemşin köyleri” olarak bilinen köyleri gösteren üç harita yer almaktadır. Hemşin yöresini gösteren bu haritalarda, köy isimlerinin metinlerde geçen eski şekilleri parantez içinde verilmiştir. Ayrıca bu bölümde kaynak kişilerin fotoğrafları bulunmaktadır.Tezle birlikte iki adet DVD’den oluşan bir sunum ve tezin dijital kayıtlarını içeren bir CD bulunmaktadır. DVD sunumunda, kaynak kişilerin konuşmalarını, fotoğraflarını ve yöre görüntülerini içeren görsel efektler yer almaktadır.Çalışmamız Esasen 1 kitap, 2 DVD ve 1 CD’de oluşan bir settir. Set olarak fiyatı 100 ytl, DVD ve CD olmaksızın fiyatı 75 ytl.’dir. Eser dernek merkezimizden temin edilebilir.

Üyelerimize saygı ile duyurulur.



www.hemsindernegi.org
www.hemsinliyiz.biz




Yorumumuz :

HEMŞİN TÜRKÇE AĞZIMIZ …

“Türkçe’nin Hemşin Ağzı” isimli teze Hemşin Derneğimiz’de bakma imkanım oldu. Alan araştırması, cümle örnekleri ile ses bilgisine dayanan araştırma aslında Rize Hemşin Yöresi’nde halen kullanılan Türkçe’nin özelliklerini anlamaya çalışanlar için ideal. Çalışmanın başlangıcında kısa bir Hemşin tarihi ile son kısımda şive sözlü de var.

İçinde Kıpçak, Azeri, Gagauz Türkçesi’nden (1) birçok unsurla yöredeki daha önceki diğer dillerden unsurlar bulunan bu ağız, Hemşin köylerinin kendi aralarında da zengin bir içeriğe sahip. Daha doğrusu ifade ve kullanım biçimi olarak bu ağız köyden köye bile değişmekle yöreye gelen göçlerin çeşitliliği hakkında bilgi veriyor gibi. ( Kelime sonlarına eklenen –ungi ekleri Uygur Türkçesi’nde de vardır mesela ) (2)

Üstad Garipoğlu’nun tulumunda yürekleşip , Ozan Keya’nun Sale’nin dizelerinde heceleşen, Yunus Emre’nin ve Azeri şair Sehend’in mısralarında işlenen bağlama ve ekler ; Gagauz Türkçesi’ndeki –e-a eklerinin yöredeki dil zenginliğinin ne denli büyük olduğunu gösteriyor. Tez araştırması Rize’nin Pazar, Hemşin ve Çamlıhemşin ilçelerinde yapılmış ; aslında Hemşin Türkçe Ağzı’nın yüzyıllardır korunduğu ve halen kullanıldığı Çayeli Hemşin köyleri ile Ardeşen ve Fındıklı Hemşin köylerinin de araştırmaya konu edilmesi tezin daha da kapsamlı ve tam olmasını sağlayabilir. Bu konuyu ilk fırsatta Osman Kuyumcu beye ileteceğiz.

Bilime ve ona emek verenlere …


(1) Gagauz manileri ve müziği için bakınız www.anasozu.com
(2) İsmet Zeki Eyüpoğlu, Türkçe’nin Etimoloji Sözlüğü, “son” kelimesi anlamı.


Yaşaa Hemşin, Yaşaa Partiii : Yaşaa Tulumm ...