KARADENİZ KEMENÇESİNİN BENZERİ YOK
Farsça bir kelime olan kemençe "yayla çalınan küçük saz" anlamını taşır. Kemençe kelimesi bugün Türkiye dışında İran, Ermenistan, Yunanistan, Gürcüstan, Azerbaycan gibi pek çok ülkede kullanılmaktadır. Kemençe, biri Osmanlı müziğinde, diğeri Doğu Karadeniz halk müziğinde kullanılan iki ayrı yaylı çalgının ortak adıdır. Bunlardan ilki için yirminci yüzyılın ortalarına kadar kullanılan "armudî kemençe", "fasıl kemençesi" gibi adlar, artık yerini "klasik kemençe" adına bırakmıştır. Bir halk çalgısı olan ikincisi ise, "Karadeniz kemençesi" olarak anılır.
Doğu Karadeniz müziğinin vazgeçilmez sazlarından biri olan bu enstrüman uzun yıllar, “notasız çalınıyor” gibi yanlış sözler nedeniyle ilkel bir sazmışçasına hep geri planda kalmış ve müzik otoriteleri tarafından fazlaca ciddiye alınmamıştır. Fakat dünyanın neresinde olursa olsun kültüründen vazgeçmeyen Karadeniz insanı, kemençesinden de vazgeçmemiş ve onu bugünlere taşımıştır. Karadeniz kemençesinin şekil ve çalınış tarzı bakımından benzeri bulunmamaktadır. 18. yüzyıl sonlarına kadar Türk müziğinin tek yaylı sazı olan kemençenin yerini, önce viola damore (sinekemanı), sonra da violino (keman) aldı. Ama Karadeniz kemençesi horonlar sayesinde günümüze kadar gelebildi.
Karadeniz kemençesi bir ağaç parçasından yontularak ve oyularak yapılır. Ama biçimi bütünüyle farklıdır. Karadeniz kemençesinin standart ölçülerinden söz etmek güçtür. Ama günümüzde, uzmanların ve profesyonel yorumcuların kullandığı kemençeler genellikle 56 santim uzunluğundadır. Kemençenin gövdesi genellikle erik veya ardıç ağacından yapılır. Köknar veya ladinden yapılan göğüs oldukça incedir. Tellerin basıncına dayanabilmesi için göğüs bölümüne kubbe şeklinde form verilir. Burgular oldukça küçüktür. Teller tuşa çok yakındır. Karadeniz kemençesinde üç tel bulunur. Kemençenin en ince teli “zil teli”, çalış tarzından dolayı orta tel “sağır tel” ve üçüncü tel ise “bam teli” olarak anılmaktadır. Karadeniz kemençesi, tellerin üzerine parmak uçlarıyla basılarak çalınır. Seslendiren kemençeyi ayakta ise sol eliyle tutarak, oturuyor ise dizlerinin arasına dayayarak çalar.
Salı Tem. 10, 2007 5:35 pm
